آشنایی با بوم کسب و کار
هر کسی دیدگاه خاص خودش را نسبت به کسب و کار و بیزینس دارد. هرکس تعاریف و اصول خاص خودش را دارد و اگر یک نفر بخواهد در مورد فعالیت یک کسب و کار یا بیزینس اطلاعاتی کسب کند داخل این دیدگاه‌ها و تعاریف و اصول گم می‌شود. اما برای اینکه یک تعریف واحد و کامل از کسب و کار داشته باشیم بوم کسب و کار یا بوم مدل کسب و کار ارائه شده است.
بوم مدل کسب و کار نحوه شکل‌گرفتن یک کمپانی و جذب ارزش آن را توضیح می‌دهد و یک نمونه جامع است که تمام زاویای کسب و کار را بررسی می‌کند. تمام کسب و کارها می‌توانند در این بوم کسب و کار شبیه‌سازی شوند. ما در ادامه بوم مدل بیزینس را به طور کامل شرح می‌دهیم و شما را با بخش‌های مختلف آن آشنا می‌کنیم.
بوم مدل کسب و کار دقیقا چیست و چه کاربردی دارد؟
بوم کسب و کار یا Business Model Canvas توسط الکساندر استروالدر معرفی شد. این بوم یک نمایش گرافیکی از مدل کسب و کار فعلی یا یک کسب و کار در حال تاسیس است. این بوم معمولا توسط مدیران شرکت‌ها برای تعیین استراتژی‌های کلان کسب و کار استفاده می‌شود. اما استارتاپها و کسب و کارهایی که قصد دارند وارد بازار کار شوند هم می‌توانند از این بوم استفاده کنند تا جنبه‌های کامل کار را زیر ذره‌بین ببرند و بررسی کنند.
این بوم شامل ۹ بلوک است که هر کدام از این بلوک‌ها نمایانگر یکی از فاکتورهای مهم کاری هستند که موفقیت و درآمد کسب و کار به آن وابسته است. این ۹ بلوک عبارتند از:
۱٫ مشتریان
هر کسب و کار روی مشتری‌هایی که دارد می‌چرخد. یک کمپانی باید حتما بداند که مشتریانش چه کسانی هستند و نیاز بازار در حال حاضر چه محصولاتی است و چگونه باید نیاز این مشتریان را برآورده کند. باید رفتار مشتریان را آنالیز کند. تمرکز بر روی مشتری اصل اول هر کسب و کار است. سهم بازار هر کسب و کار را تعداد مشتریانش تعیین می‌کنند. در نتیجه مطالعه مشتریان، بازار هدف، جذب مشتری و مشتریان رقبا باید در اولویت قرار بگیرند و به طور کامل بررسی شوند.
۲٫ ارزش‌های کسب و کار
به زبان ساده‌تر ارزش یک کسب و کار، محصولات و خدماتی است که به مشتریان ارائه می‌دهد. این ارزش‌ها می‌توانند کمی باشند. (مانند تعداد محصولات، قیمت‌گذاری، زمان تحویل، تعداد محصولات برای هر مشتری و …) یا می‌توانند کیفی باشند (مانند سرویس‌های خدمات مشتریان، روابط عمومی، کیفیت محصولات و …)
استروالدر می‌گوید زمانی که شما یک مشکل را حل می‌کنید و یا یک نیاز را برآورده می‌کنید در حقیقت ارزش کسب و کار خودتان را بالاتر می‌برید. زمانی که یک مشتری را راضی و خوشحال می‌کنید به کسب و کارتان ارزش می‌بخشید. این بلوک بسیار مهم است و ارتباط مستقیمی با برندینگ دارد.
۳٫ کانال‌ها
کانال‌ها، مسیرهایی هستند که مشتریان را به شما وصل می‌کنند. به طور مثال اگر یک تولیدکننده باشید می‌توانید از طریق توزیع‌کننده‌ها به صورت عمده محصولات‌تان را به مشتریان برسانید. به طور کلی هر کانالی که به کمترین میزان سرمایه‌گذاری نیاز داشته باشد در اولویت قرار دارد. در حال حاضر کمپانی‌ها به کانال‌های دیجیتال مانند سئو، شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات کلیکی و … روی آورده‌اند و به کانال‌های اصلی درآمدزایی تبدیل شده‌اند. هر کسب و کار باید کانال‌های ارتباطی تولید و مصرف را شناسایی کند و از آن‌ها برای فروش بیشتر استفاده کند.
۴٫ ارتباط با مشتریان
مرحله‌ای که مستقیما با برندینگ ارتباط دارد. ارتباط شما با مشتریان به نوعی ارزش کسب و کار شما را در ذهن مشتریان تعیین می‌کند. اکثر کسب و کارها برای این بخش یک سرویس مختص ارتباط با مشتریان دارند و یا فروم‌ها و گروه‌هایی را برای حل مشکلات مرتبط به محصولات و خدمات‌شان دارند که به صورت مستقیم با کسب و کارها در ارتباط باشند. برای یک کارآفرین نحوه ارتباط با مشتریان باید حتما تعیین‌شده باشد و در یک بستر مناسب انجام شود تا به نتیجه مناسبی برسد.
۵٫ جریان درآمدی
جریان درآمد روشی است که کسب و کارها برای عرضه و فروش محصولات و خدمات‌شان دارند. هر کسب و کاری مدل درآمدی خاص خودش را دارد. به طور مثال مدل‌های کسب درآمد رایج عبارتند از:
- فروش محصولات یا خدمات
- هزینه ماهیانه یا سالانه استفاده از خدمات
- هزینه عضویت
- پریمیوم و فریمیوم (مانند پرداخت درون‌برنامه‌ای)
- هزینه لایسنس
- هزینه کارگزاری (مانند کسب پورسانت)
- تبلیغات
این روش‌ها بسیار رایج هستند و مخصوصا در دنیای آنلاین کاربرد بسیار زیادی دارند. این موارد می‌توانند برخی از جریان درآمد کسب و کارها باشند. برخی کسب و کارها نیز چندین جریان را با هم جلو می‌برند.
۶٫ منابع کلیدی
منابع سازمان در حقیقت دارایی‌هایی مجموعه هستند که کل کمپانی حول آن‌ها می‌چرخد. به طور مثال کارمندان یک شرکت جزو منابع آن هستند. شرکا و سرمایه‌گذاران جزو منابع شرکت هستند. دستگاه‌ها و لوازمی که در کمپانی استفاده می‌شوند، محصولات و … همگی بخشی از دارایی‌های کسب و کار هستند که در بوم کسب و کار باید روی میز بیایند و بررسی شوند.
۷٫ فعالیت‌های کلیدی سازمان
فعالیت‌های سازمان منجر به ایجاد ارزش می‌شود و این ارزش از طریق کانال‌ها به مشتریان می‌رسد و یک جریان درآمدی ایجاد می‌شود و کمپانی به درآمد می‌رسد. پس تا زمانی که فعالیتی پشت مجموعه نباشد هیچ درآمدی هم وجود ندارد. تمام فعالیت‌های کمپانی (چه فعالیت‌های فعلی و چه فعالیت‌هایی که قرار است به مجموعه اضافه شوند) باید بررسی و آنالیز شوند.
۸٫ شراکت‌های کلیدی
برخی کارآفرینان و شرکت‌ها برای بالا بردن میزان کارایی و کیفیت خدمات و یا محصولات‌شان و یا کم کردن ریسک‌ها با سایر مجموعه‌ها به صورت شراکتی کار می‌کنند. به طور مثال ارائه‌دهندگان خدمات تحویل بسته و کالاها می‌توانند با فروشگاه‌های آنلاین به صورت شراکت کار کنند و یا برخی فعالیت‌های سازمان به کمک سایر مجموعه‌ها انجام شود.
۹٫ ساختار هزینه‌ها
هزینه‌ها بخش مهمی از یک مجموعه‌اند که باید بررسی شوند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های ثابت، متغیر و کاهش و افزایش هزینه‌ها با توجه به سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های شرکت است. هزینه‌ها در حقیقت مصرف کمپانی از سرمایه هستند. این هزینه‌ها منابع انسانی را تغذیه می‌کنند و فعالیت‌های شرکت را سروسامان می‌بخشند.
جمع بندی
این ۹ بلوک نمایشی کامل و جامع از بوم کسب و کار است. هر کسب و کار تازه‌تاسیس یا در حال فعالیت باید چنین بومی را متناسب با فعالیت‌هایش رسم کند. با رسم این بوم می‌توان باگ‌ها و ضعف‌های یک کمپانی را پیدا کرد. نقاط قوت را تقویت کرد و به یک دید کلی از وضعیت کسب و کار دست پیدا کرد.
مجموعه بیزینس نالج، همواره بعنوان مشاور و تحلیلگر حوزه کسب و کار در کنار تمام شرکت ها و استارتاپ ها بوده و در همین راستا و در خصوص تدوین، تحلیل و ارزیابی بوم کسب و کار، آماده ارایه خدمات به تمامی مدیران و فعالان کسب و کارها خواهد بود.